Günlük konuşma dilinde çok sık kullanılmayan fakat duyulduğunda da anlamı birçok kişi tarafından oldukça merak edilen kelimelerden biri metafor kelimesidir. Aslında metafor başta şiir olmak üzere hikayede, romanda ve daha birçok edebi eserde kullanılan bir söz sanatıdır. Metafor sinemada ve sosyolojide de kullanılan bir tekniktir. Peki, Metafor ne demek? Metafor ne anlama gelir? Metafor kelimesi cümle içinde kullanım örnekleri nelerdir? İşte detaylar…
Metafor kelimesi anlamı bakımından bir söz sanatını ifade etse de aslında bir teknik olarak karşımıza çıkar. Metafor bir simgesel anlatım biçimi ve söz sanatıdır kelime kökeni Yunancadan gelmektedir. Köken olarak Antik Yunan dilinde “meta: öte” ve “pherin: taşımak” sözcüklerinin birleşmesinden oluşan “metaphora” kelimesinden gelmektedir. Kelime karşılığı olarak öteye taşımak şeklinde karşımıza çıksa da aslında karşılığı anlam kaydırması, bir kelimeyi gerçek anlamı dışında kullanma, değiştirme ve başkalaştırma anlamlarına da gelmektedir. Peki, Metafor ne demek? Metafor ne anlama gelir? Metafor kelimesi cümle içinde kullanım örnekleri nelerdir? İşte merak edilen soruların cevabı…
Metafor kelimesinin anlamı TDK’da ‘mecaz’ olarak geçmektedir. TDK bu kelimenin Türkçe’ Fransızcadan geçtiğini söylemektedir. Metafor genel anlamıyla serbest çağrışımla oluşturulmuş mecazlara ve eğretilemelere verilen isimdir. Metafor benzetme ile karıştırılmamalıdır. Benzetme ile metafor sanatları birbirine çok benzeseler de aralarında farklar vardır.
Metafor ve benzetme arasındaki en temel farklardan biri metaforun benzetmeye göre daha gizli yapılmasıdır ve metafor yapılırken “gibi” ve “kadar” gibi benzetme öğelerinin kullanılmamadır. Aslında bakacak olursak metafor, benzetmeye göre direkt ve açık bir şekilde yapılmaz ima edilir ve okuyucunun bunu anlaması sağlanır.
Metafor neredeyse her alanda kullanılabilen bir tekniktir fakat çoğunlukla, edebiyat, sinema, felsefe, sosyoloji ve güzel sanat alanlarında kullanılır. Reklam alanında da metafor tekniğinin kullanıldığını söyleyebiliriz.
Türk Dil Kurumu sözlüğünde metafor kelimesi, bir durumu kıyaslamaya, benzetmeye veya anlatmaya yarayan unsur olarak ifade edilir. Yani bir şeyi başka bir şeye benzetmek, kıyaslamak için kullanılan tekniktir. Fakat metafor direkt ve açık bir şekilde yapılmaz gizli yapılır. Bir şeyi anlatmak için başka bir şeyi mecazi olarak kullanmak metafor olarak açıklanabilir.
Metafor hem görsel hem de sözlü olarak kullanılabilen bir anlatım biçimidir bu nedenle hem edebiyatta hem de sinemada metafor örnekleri görebiliriz.
Metafor kelimesini cümle içinde kullanımına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:
Aşık Veysel türkülerinde anlatmak istediklerini birçok metaforla anlatmıştır.
Mehmet Akif Ersoy İstiklal Marşında oldukça fazla metafor kullanmış.
Eğer metafor sanatına örnek verecek olursak;
İstiklal Marşı’nda yer alan “Çatma, kurban olayım çehreni ey nazlı hilal!” dizesinde geçen “nazlı hilal” ifadesinde Türk bayrağı metaforu yapılmıştır.
En sevilen Türk Halk Ozanlarından olan Aşık Veysel’in “uzun ince bir yoldayım, gidiyorum gündüz gece” dizesinde geçen “uzun ince bir yol” ifadesinin gerçek anlamı da hayatın bir metaforudur.
Başarılı yönetmen ve senarist Stanley Kubrick imzalı 2001: Space Odyssey filminde yer alan gorilin elindeki kemik aslında zamanın metaforudur.
“Başının belaya girmesini istemiyorsan 3 maymunu oynamak zorundasın” bu cümlede yer alan 3 maymun ifadesi aslında görmedim, duymadım, bilmiyorum deyişinin metaforu olarak kullanılmıştır.
Hilal Baldemir